Publicatiedatum 24-09-2023 Laatst gewijzigd 29-09-2023
Het is 32 jaar geleden dat Nevermind verscheen, het tweede album van de Amerikaanse band Nirvana. Het was een plaat die in een klap alles veranderde. De gitaar kreeg weer een plaats midden in de popmuziek. Het modebeeld werd erdoor veranderd. Een hele generatie oudere bands had afgedaan. Heel even was Seattle de stad waar het allemaal om draaide.
Om de impact van Nevermind op waarde te kunnen schatten, moet je er eigenlijk bij geweest zijn. Toen op 24 september 1991 Nevermind uitkwam en niet veel later de single Smells Like Teen Spirit overuren op de clipzender MTV maakte, was dat een niet te negeren muzikaal keerpunt. Opeens klonk een hele generatie artiesten en bands die groot geworden was in de jaren tachtig volkomen gedateerd: van Britse synthpop acts tot Amerikaanse hair metal bands. Ze moesten wijken voor het rauwe, eerlijke en ambachtelijke geluid van het trio uit Seattle. In dat stormachtige jaar 1991 verdwenen dan ook heel wat platencontracten in de papierversnipperaar.
Terwijl het in het voorbije decennium had gedraaid om galmende drums, alomtegenwoordige synthesizers en teksten vol escapisme, stond opeens de gitaar centraal en mocht het weer over echte emoties gaan. Grunge was het etiket die op dat nieuwe, ruige en opwindende rockgeluid werd geplakt. Nirvana groeide in het najaar van 1991 uit tot het onbetwiste boegbeeld daarvan. Zanger en gitarist Kurt Cobain, een even gekweld als geniaal muzikant, werd de verpersoonlijking van die nieuwe tijd.
Grunge kwam trouwens niet uit de lucht vallen. Het broeide al langer in Amerika, vooral in Seattle. Voor Nirvana van die stad in het noordwesten van Amerika het epicentrum van de popmuziek maakte, brachten pioniers als Melvins, Green River, Soundgarden, Mudhoney en Tad al singles en lp’s uit die omarmd werden door de alternatieve rock adepten. Nirvana zelf had met het debuut Bleach uit 1989 en de daaropvolgende Europese tournee zelf ook al de eerste fans gemaakt, tot in de lage landen toe. De was nog langer. Kurt Cobain was de eerste om te erkennen dat hij als songschrijver en componist beïnvloed was door de albums van R.E.M., Black Flag en Pixies. Vooral die laatste band, de groep rond zanger-gitarist Black Francis, was heel bepalend geweest voor zijn muzikale ontwikkeling.
In 1991 sprongen alle lichten op groen. Het nieuwe decennium was een jaartje oud. Het jonge poppubliek snakte naar iets nieuws. Het werd op de wenken bediend met de albums die in dat opwindende pop-jaar in hoog tempo afgevuurd werden. Op 26 juli verscheen Every Good Boy Deserves Fudge van Mudhoney, 6 augustus 1000 Smiling Knuckles van Skin Yard, 27 augustus Ten van Pearl Jam, 17 september Pretty On The Inside van Hole, 23 september Trompe Le Monde van Pixies, 24 september Nevermind van Nirvana en 8 oktober Badmotorfinger van Soundgarden. Enzovoort.
Wie destijds iets met gitaarmuziek had, kon elke week wel naar de platenzaak. Een tussenstop bij de kledingwinkel was ook wenselijk. Het houdhakkersshirt was de stijlicoon van de grunge. Toch ging de omslag verder dan muziek en uiterlijk alleen. In grunge bleek geen ruimte te zijn voor het machismo dat in de jaren tachtig nog welig getierd had. Vooral in de rockscene van Los Angeles vervulden vrouwen doorgaans alleen een decoratieve rol. Ze werden in verleidelijke poses vastgelegd voor de platenhoezen of ze mochten bevallig rondhuppelen in de videoclips. In de nieuwe generaties rockbands speelden vrouwen een grote en vooral gelijkwaardige rol. Groepen als L7, Bikini Kill, Lunachicks, 7 Year Bitch, The Gits, Hole en Babes In Toyland bestonden deels of helemaal uit vrouwen en draaiden mee als volwaardige rockbands. Als vanzelf opende het ook deuren voor vrouwen in de rol van manager, technicus en producer, ook al een wereld die tot die tijd gedomineerd werd door mannen.
Veel grungebands hadden daarbij een intuïtieve afkeer van overdreven roem en overdadig succes. Het deed teveel aan het hedonisme van het voorbije decennium denken. Toch was juist dat wat Nirvana over zich heen kreeg. Platenmaatschappij Geffen was voorzichtig en had in eerste instantie zo’n 45.000 exemplaren van Nevermind laten persen, waarvan een groot deel naar Engeland verscheept werd. Nirvana was daar al groter dan in eigen land. Volgens de meest gunstige prognose hoopte Geffen in een jaar zo’n 500.000 stuks van het album weg te zetten. De eerste oplage raakte in luttele dagen uitverkocht. Toen de band in november door Europa toerde, stond schoot Nevermind de Billboard hoog albumlijst in. Andere landen volgden al snel. In januari 1992 verdreef Nirvana het album Dangerous van Michael Jackson van de eerste plaats van de Billboard 200. Symbolischer kon bijna niet. Tegen die tijd vlogen er 300.000 exemplaren van Nevermind over de toonbank – per week! De omwenteling was compleet.
Grunge kende gelukkig ook z’n overlevenden. Pearl Jam, Melvins, Mudhoney en anderen brengen op gezette tijden albums uit die nog zeer de moeite waard zijn. Uit de as van Nirvana verrees natuurlijk Dave Grohl’s Foo Fighters, dat zelfs tot een van de grootste rockbands van de afgelopen twintig jaar uitgroeide.
*Header foto: Paul Bergen
*Artikel foto: Getty Images
Dave Grohl en Kurt Cobain hebben beiden jong gescheiden ouders, maar hun jeugd was compleet verschillend. De ontmoeting tussen het tweetal is allesbepalend voor Nirvana geweest....
Rockmuziek, een genre dat decennialang het culturele landschap heeft gevormd, beschikt over een rijk scala aan invloedrijke bands die een onuitwisbare stempel hebben gedrukt op de...
