Classic Album: Pearl Jam Vs.

Het is een oude wetmatigheid in de popmuziek: een artiest – of band – heeft een heel leven om het debuut te maken. Voor het belangrijke tweede album, waarmee je voor de wereld moet bewijzen dat je geen eendagsvlieg bent, heb je maar een paar maanden. Tussen optredens en interviews in. Pearl Jam neemt die hindernis 30 jaar geleden met Vs. – een artistieke en commerciële overwinning.

De leden van Pearl Jam zitten er behoorlijk doorheen als ze in de eerste maanden van 1993 aan de opnamen van het nieuwe album beginnen. Het debuut Ten is in het voorgaande jaar uitgegroeid tot een enorm succes, maar die doorbraak krijgt de band bepaald niet in de schoot geworpen. Het album verkoopt de eerste maanden zelfs pover en dat verandert pas als de band maandenlang op tournee gaat om elke avond in clubs te spelen. Alle resterende tijd wordt opgeslokt door interviews, het maken van video’s en andere randverschijnselen van het muzikantenleven.

Gepolijste productie

Uit alles blijkt dat het tweede album een reactie is op dat debuut. Hoewel Ten spectaculair verkoopt en ook de recensies overwegend goed zijn, steekt het zanger Eddie Vedder en de rest van de band dat er door journalisten en collega’s kanttekeningen worden gezet bij de gepolijste productie van die plaat. De eerste missie wordt dan ook om het tweede album een andere sound mee te geven. De band huurt voor het eerst Brandan O’Brien in, waarmee vooral gewerkt wordt in de The Site Studio in het Californische Nicasio. Een ander nieuw gezicht is dat van Dave Abbruzzese, de drummer die Pearl Jam versterkte tijdens de tournee ter promotie van Ten.

Akoestische songs

Om een rauw en spontaan geluid te creëren worden de songs voor het nieuwe album zoveel mogelijk live in de studio opgenomen. Er komen twee akoestische songs op het album terecht: Daughter en Elderly Woman Behind The Counter In A Small Town. De rest van het album wordt gedomineerd door ronkende gitaren. Vs. zoals de plaat uiteindelijk gedoopt wordt, is daarmee een compromisloos album. Dat geldt ook voor de teksten. Het is wat de onderwerpen betreft wel weer een heel gevarieerde plaat. Elderly Woman Behind The Counter In A Small Town is de filmische observatie van een vrouw die zich nooit uit haar geboorteplaatsje wist los te weken. Andere teksten zijn directer. Een discussie met drummer Abbruzzese over door hem aangeschafte pistolen leidt tot Glorified G, een liedje over de Amerikaanse wapencultuur. Als Eddie Vedder ziet hoe een vriend door de politie wordt lastiggevallen, zet hem dat tot het schrijven van W.M.A. Een van de meest aangrijpende songs is het verstilde Daughter, waarin een situatie van kindermishandeling geschetst wordt.

Promotionele activiteiten

Vs. is niet alleen een muzikale reactie op de voorgaande twee jaren. Pearl Jam wordt in die turbulente periode regelmatig overvallen door het gevoel vermalen te worden door de kaken van de muziekindustrie. Het is een beest dat beteugeld moet worden, vinden ze. De vier singles Go, Daughter, Animal en Dissident worden in verschillende landen uitgebracht, maar tot 1995 zijn ze in het eigen Amerika alleen als (dure) importversies te koop. Pearl Jam besluit voor de songs ook geen video’s te maken. En daar komt nog bij dat de band het aantal interviews en andere promotionele activiteiten tot een absoluut minimum beperkt. Het is een afkeer van commercie die zelfs terugkeert in het hoesontwerp. Op de voorkant van de plaat prijkt een bijna achteloos geschoten kiekje dat bassist Jeff Ament schoot van een angora geit. Het is een lijn die doorgetrokken wordt tijdens de daaropvolgende wereldtournee. De muziek moet het werk doen.

Unaniem positief

De opzet slaagt. Ondanks de relatieve stilte die het album omgeeft als het op 19 oktober 1993 uitkomt, worden er in Amerika alleen in de eerste week bijna een miljoen exemplaren verkocht. Het is een record. Nooit eerder verkocht een album in de eerste week van release zoveel. Het aantal loopt in de jaren op tot een klinkende 7 miljoen, terwijl ook elders in de wereld de lp’s en cd’s niet aan te slepen zijn. Wat belangrijker is: de reacties op Vs. zijn vrijwel unaniem positief. Het feit dat Pearl Jam geen kopie van het succesvolle Ten maakt, levert sowieso complimenten op. Zoals ook de rauwe sound van de plaat goed ontvangen wordt. Wat ook geldt voor de betekenisvolle teksten. Pearl Jam manifesteert zich met Vs. als een band die stug z’n eigen gang wil gaan.

Een tweede album is altijd cruciaal. Het maakt duidelijk of het debuut een veelbelovend begin is of een eenmalige toevalstreffer. Terwijl de koorts rond het grunge fenomeen langzaam aan het zakken is, laat Pearl Jam met Vs. horen dat de band een blijvertje is. Misschien nog wel meer dan met het iconische debuut Ten legt Pearl Jam met het eigenzinnige Vs. de basis voor een wereldwijd succes dat tot op de dag van vandaag voortduurt.