Radio Veronica: het geluid van de vrijheid

In het hart van de jaren 60 wordt Veronica het favoriete radiostation van een hele generatie jongeren die zich niet langer de wet laat voortschrijven. Het geluid van de vrijheid, uitgezonden vanaf een zendschip dat dobbert in de Noordzee, net buiten de territoriale wateren. De Norderney wordt het symbool van die onafhankelijkheid. Het sprookje strandt echter – letterlijk – vijftig jaar geleden op de kust van Scheveningen.

Het is met de niet van de iPhone of computergame is los te wrikken jeugd van tegenwoordig lastig voor te stellen, maar in 1973 trekken tienduizenden jongeren vanuit heel Nederland naar Den Haag om daar te protesteren tegen het dreigende einde van hun favoriete radiozender. Na een hevige storm slaat het schip van Veronica van de ankers en loopt het op 2 april  vast op het strand van Scheveningen. Op 18 april, terwijl de Nederlandse politiek over de toekomst van de zee-zender bakkeleit, houden de jonge luisteraars een massale manifestiatie in Den Haag. Het mag niet baten. Veronica is dan al bezig om een legale status aan te vragen, maar de weerzin zit zo diep bij de politiek en de reguliere media dat het plan B kansloos is. Op 31 augustus valt het doek voor Veronica. En definitief, zo lijkt het.

Panty’s en sigaren

Het sprookje heeft dan iets meer dan tien jaar geduurd. Radio Veronica begint op 17 mei 1960 uit te zenden vanaf het schip de Burkum Riff via de golflengte 192 meter. Het is zeker in het begin vooral een zakelijk initiatief, naar Deens voorbeeld – Radio Mercur. Het is een beetje onder het stof van de tijd verdwenen, maar de eerste jaren is Veronica net zo truttig als Hilversum. De programma’s worden gevuld met dixieland, licht klassiek, gewijde liederen en smartlappen. Johnny Hoes heeft er zijn eigen show. De zender is er vooral om reclames te verkopen. Er worden zelfs complete programma’s opgehangen aan chips, sigaretten, panty’s, aspirines en sigaren.

Halverwege de jaren 60 verandert de programmering langzaam. De belangrijkste drijfveer is deejay Joost den Draaijer alias Willem van Kooten. Hij heeft in Amerika gezien hoe goed speciaal op jongeren gerichte popzenders het daar doen. Het inspireert hem ook om naar overzees voorbeeld een hitlijst te beginnen – de Top 40. Veronica begint, ook naar Amerikaans voorbeeld, met het gebruiken van jingles om de programma’s herkenbaar te maken. Alle veranderingen vallen samen met een bloeiperiode van de Nederlandse popmuziek die een lichting jonge, opwindende bands oplevert. Ze worden omarmd door de vernieuwde zee-zender. Wie denkt er niet meteen aan Veronica bij Venus van Shocking Blue, Another 45 Miles van Golden Earring, Hair van Zen, Wasted Words van The Motions, Ruby Is The One van Earth and Fire en Marian van The Cats?

Manier van leven

Vergeleken bij het jonge, brutale en vrolijke Veronica blijft Hilversum nog lang een vermolmd instituut dat maar niet loskomt de vooroorlogse zuilen. Heel jong Nederland stemt dan ook dagelijks af op 192. Veronica is zelfs meer dan een radiostation. Het is de eerste zender die de jeugd serieus neemt, wat de belangrijkste reden van het immense succes is. In de jaren 60 en 70 heeft Veronica miljoenen luisteraars. Het station heeft niet alleen een enorme invloed op de muzikale voorkeuren van jong Nederland, de stortvloed aan reclames dicteren ook wat de goede brommer, spijkerbroek, lippenstift, schoolagenda en frisdrank is – als je tenminste een beetje indruk wil maken op het schoolplein. Veronica is een manier van leven.

De zender creëert niet alleen popsterren, de deejays zelf groeien ook uit tot idolen, zoals Tineke de Nooij, Lex Harding, Tom Mulder, Rob Out, Will Luikinga, Jan van Veen, Krijn Torringa en natuurlijk Joost den Draaijer. De zender is dan ook een kweekvijver van talent. Veel presentatoren zien we na hun jeugd bij Veronica terug bij de reguliere omroepen.

Kapitale villa

Al in 1964 wordt de Burkum Riff ingeruild voor de voormalige vissersboot Norderney. Het schip met de karakteristieke contouren zal een belangrijk symbool van Veronica worden, niet alleen visueel. Het schip staat voor de vrijheidsdrang en het tegendraadse van de zender. Het vertegenwoordigt het verzet tegen de gevestigde politiek en de halsstarrige omroepen in Hilversum. In dat licht is het een tikje ontnuchterend als later bekend wordt dat de meeste uitzendingen van Veronica zelden live, in weer en wind, vanaf de Norderney verzorgd worden. De meeste programma’s worden in een kapitale villa in Hilversum op een tape gezet, die daarna door een bootje bij het zendschip worden afgeleverd.

Zolang als Veronica bestaat, heeft het vooral met politieke tegenwind te maken. Het is de gevestigde orde een doorn in het oog dat de zender profiteert van een hiaat in de wetgeving door net buiten de territoriale wateren te opereren. Wat daarbij steekt is dat de jeugd nauwelijks taalt naar de traditionele zenders en dat er gigantische hoeveelheden reclamegelden in de zakken van de vrije jongens verdwijnen. In 1974 wordt de anti-piratenwet van kracht, terwijl Veronica als alternatief geen legale status krijgt. Wat rest is Peter Koelewijn met zijn protestsong Veronica Sorry.

‘En nou denk ik met melancholie

Aan dat schip als ik weer die sticker zie

Met Veronica blijft als u dat wilt

Hebben de fans niet hard genoeg gegild’

Tekst gaat verder onder video

In 1976 wordt alsnog een doorbraak geforceerd en wordt Veronica lid van het omroepbestel. Lang weet Veronica het imago van ‘jong, snel en wild’ vast te houden, ook als de zender in de jaren 80 commercieel gaat. Er breken daarna woelige tijden aan waarbij Veronica verschillende keren in handen overgaat en zelfs enkele keren kopje onder lijkt te gaan. Het omroepblad met een miljoenenoplage houdt de voeten droog. Vijftig jaar na het einde van de zee-zender is Veronica een multimediaal bedrijf. Voor veel jongeren van toen zal de naam vooral een herinnering zijn aan onschuldige tijden die allang vervlogen zijn.

Zwervend bestaan

Wat is er geworden van de Norderney? – vraag je je misschien af. Na losgetrokken te zijn uit het rulle zand van Scheveningen leidde het schip een zwervend bestaan. Het meerde achtereenvolgens aan in Dordrecht, Middelburg, Maastricht, Leeuwarden en Groningen, terwijl het verschillende functies had, onder anderen als discotheek. In 1983 dreigt het gesloopt te worden, maar daar steekt een nieuwe eigenaar gelukkig een stokje voor. Wie zich in jeugdsentiment wil onderdompelen, kan sinds 2013 terecht bij het NDSM-terrein in Amsterdam. De Norderney ligt daar aan de kade en er is nu een restaurant in gevestigd. Het wilde meisje is eindelijk een keurige dame geworden.