Hoe uit Band Aid, Live Aid werd geboren

Do They Know It’s Christmas van Band Aid is de onbetwiste kersthit van 1984. Het levert 24 miljoen dollar op voor het noodlijdende Ethiopië. Zoals het ook de aandacht vestigt op de tragedie die zich voltrekt in het Afrikaanse land. Uit het succes van de internationale nummer 1-hit komt het Live Aid festival voort, dat in de zomer van 1985 de wereld aan de buis kluistert.

Op 23 oktober zendt de BBC een reportage uit van Michael Buerk waarin hij de gevolgen laat zien van de hongersnood die Ethiopië dan al twee jaar teistert. Vooral het verhaal van verpleegster Claire Bertschinger is hartverscheurend. Elke dag moet ze te weinig voedsel over teveel hongerige kinderen verdelen, wat haar dwingt te kiezen wie nog een tijdje te leven heeft en wie vermoedelijk niet. Bob Geldof, bekend geworden als zanger van de Boomtown Rats, is een van de kijkers die diep geraakt wordt door de aangrijpende beelden. Aangemoedigd door zijn partner Paula Yates besluit hij dat er een liedje moet komen. De opbrengst zal aan de hulpverlening geschonken worden.

Royalties

Het is ook via Yates dat hij in contact komt met Midge Ure, de Schotse zanger en muzikant van de band Ultravox. De twee besluiten geen cover op te nemen, maar zelf een nummer te componeren. Op die manier hoeven er geen royalties aan de oorspronkelijke songschrijvers afgedragen te worden en kan zoveel mogelijk geld overgemaakt worden aan het goede doel. De heren gaan voortvarend te werk. In luttele dagen ontstaan de contouren van een song, waarbij Bob Geldof tekent voor de tekst en Midge Ure voor de muziek. Ondertussen belt Geldof alle bekende collega’s die hij maar te pakken kan krijgen en vraagt hen op vaak dwingende toon om mee te werken.

Grote popsterren

Op 25 november 1984 komen veel grote popsterren van het moment dan ook braaf naar de Sam West Studio van Trevor Horn in Notting Hill om hun partijen in te zingen. Buiten drommen fans, journalisten en fotografen samen om een glimp van alle celebrities op te vangen, zoals Paul Young, Tony Hadley van Spandau Ballet, Paul Weller, Sting, Simon Le Bon van Duran Duran, Jody Watley, Marilyn, George Michael, Bono, Rick Parfitt en Francis Rossi van Status Quo en de dames van Bananarama.

Status Quo

Boy George is met zijn Culture Club een van de grootste popsterren van het moment, maar de zanger is eind november in New York. Bob Geldof belt hem verschillende keren uit bed en eist dat de kleurrijke artiest zich in Londen meldt. Boy George gehoorzaamd uiteindelijk en pakt de Concorde naar de Britse hoofdstad – op eigen kosten. Kort voor het einde van de sessie, die van 11 uur ’s ochtends tot 7 uur ’s avonds duurt, arriveert hij om zijn partij in te zingen. Als alle zangpartijen op de tape staan, mag Phil Collins er nog wat explosieve drumbreaks aan toevoegen. De opnamen verlopen verder vrij rimpelloos. Alleen blijkt dat de heren Status Quo de avond ervoor zo hard gefeest te hebben, dat hun vocalen onbruikbaar blijken te zijn.

Record

Op 3 december ligt het plaatje al in de winkel. Do They Know It’s Christmas? is een instant hit. Het schiet meteen naar de eerste plaats van de Britse hitlijst en verkoopt meer dan alle andere singles in de chart bij elkaar. Het breekt daarmee het record van Paul McCartney & Wings’ Mull Of Kintyre. Het succes verspreidt zich al snel over de hele wereld, met nummer 1-noteringen in vrijwel alle Europese landen. In Amerika komt het tot een verdienstelijke 13e plaats. Do They Know It’s Christmas levert behoorlijk wat geld op. Er kan uiteindelijk een mooie 24 miljoen dollar overgemaakt worden naar de hulpverlenende instanties in Ethiopië.

Dagelijkse marteling

Is het daarmee een vlekkeloze missie? Al in 1985 spuwt zanger Morrissey van The Smiths zijn gal over het nummer, zoals alleen hij dat kan: ‘Grote zorgen hebben over de mensen in Ethiopië is nog geen excuus om de mensen in Engeland bloot te stellen aan een dagelijkse marteling. Het is een vreselijke plaat als je het afzet tegen het talent dat erbij betrokken is.’ Bob Geldof zelf erkent later ook dat hij de hand heeft in ‘twee van de meest afschuwelijke popsongs ter wereld’. Zoals ook Midge Ure, een tikje diplomatieker, stelt dat het liedje louter geschreven is om geld op te brengen. ‘Het draaide niet om de muziek.’

Bruisende muziekcultuur

Serieuzer is de kritiek op de tekst die later opklinkt. Zoals op het regeltje ‘well tonight thank God it’s them instead of you’ dat – van alle zangers – Bono in de schoenen geschoven krijgt. Een tikje egoïstisch misschien? Het hele project is – onbedoeld – een nogal neerbuigend van toon. Het arme continent dat het rijke westen nodig heeft om uit de poel van ellende getrokken te worden. Veel Afrikaanse muzikanten – die overigens nergens bij betrokken worden – wijzen er terecht op dat hun continent niet alleen honger en oorlog kent, maar ook veel moois te bieden heeft. Zoals een bruisende muziekcultuur. Alleen past dat niet in het clichématige plaatje dat zo gretig geschetst wordt.

Monsterproject

Sinds de jaren 80 is de toon van de betrokkenheid bij Afrika dan ook veranderd. Niet langer top-down geld dumpen, maar in gelijkwaardigheid samenwerken. Ook al is er dus wat af te dingen op Band Aid en hun wereldhit, het saldo is overweldigend positief. Do They Know It’s Christmas? opent de ogen van velen voor de enorme tragedie die zich halverwege de jaren 80 in het Afrikaanse land voltrekt. Het is ook nog eens een single met grote gevolgen. Het immense succes daarvan motiveert Bob Geldof om een volgende stap te zetten en voor de zomer van 1985 het monsterproject Live Aid te organiseren, waarmee hij echt wereldgeschiedenis schrijft.