Publicatiedatum 12-10-2023 Laatst gewijzigd 16-10-2023
“Can I kick it? Yes, you can!”
In rapmuziek draait het zeker de afgelopen decennia vaak vooral om succesvolle individuën. Maar de artistieke evolutie van 50 jaar hiphop is voor een belangrijk deel te danken aan een gezonde dosis gemeenschapszin. Hiphop is een cultuur van sociale en artistieke interactie. Van leren van elkaar en op elkaars vakmanschap en ideeën voortbouwen, en van elkaar via competitie en concurrentie omhoogstuwen.
In de dagen van hiphop als livecultuur was dit een natuurlijk gegeven. De dansers, DJ’s, MC’s en graffitischrijvers lieten hun skills zien in een publieke arena, waarbij de reacties van peers vaak een graadmeter waren van wie of wat het meeste imponeerde. De artistiek creatieve en competitieve sfeer van een cipher – een cirkel waarbinnen dansers en rappers elkaar en de omstanders met hun creatieve vaardigheden imponeren – is een belangrijke motor achter de artistieke ontwikkeling van hiphop. Live; direct reagerend op elkaar; innovatief; spontaan en improviserend. De belangrijkste rapgroepen van het Gouden Tijdperk eind jaren 80, begin jaren 90, hadden hun wortels nog nadrukkelijk in die livecultuur. En een van de groepen die met zinderende groepsdynamiek de meeste indruk maakte in deze periode, was A Tribe Called Quest – een van de meest gelauwerde rapgroepen in de geschiedenis.
De eerste albums van A Tribe Called Quest – People’s Instinctive Travels and The Paths of Rhythm (1990) en The Low End Theory (1991) kregen na verschijning beiden de maximale score van vijf ‘mics’ in het toen invloedrijke hiphoptijdschrift The Source. Het was voor het eerst in de hiphopgeschiedenis dat twee opeenvolgende albums van dezelfde act deze in de scene zeer hoog aangeschreven beoordeling kregen. Ook derde album Midnight Marauders werd in 1993 onthaald als absoluut meesterwerk.
De beste groepen in 50 jaar hiphop – van Run-D.M.C. tot Public Enemy, en van N.W.A. tot Wu-Tang Clan – zijn méér dan een collectief van individuen. De groepsleden maken elkaar sterker, staan als collectief op het podium, en stralen samen een krachtige eenheid uit. Dat geldt zeer zeker ook voor A Tribe Called Quest, die als groep daarnaast eveneens onderdeel was van Native Tongues – een innovatief verbond van hiphopacts met bijvoorbeeld ook De La Soul, Jungle Brothers en Monie Love.
Het vertalen van de competitieve cultuur van live-hiphop naar de opnamestudio leverde A Tribe Called Quest een bijzonder creatieve studiodynamiek op waarbij rappers en producers zich door elkaar lieten inspireren en uitdagen, aanvullen en afwisselen. Dat is goed terug te horen in de chemie tussen belangrijkste rappers Q-Tip en Phife Dawg – twee MC’s met een volstrekt andere muzikaal profiel die elkaar voortdurend opzwepen en prikkelen het beste uit zichzelf te halen. Er zijn in de rapgeschiedenis niet veel rappers die elkaar in een groep zo sterk completteren als de energieke Phife Dawg met zijn taalvondsten en de meer relaxte Q-Tip met zijn poëtische abstracties.
Zoals met het vroege werk van onder meer Run-D.M.C. in de jaren 80 de eerste fase van The Golden Era begon – die bloeiende en creatieve periode waarin rap als kunstvorm-op-plaat een enorme vlucht nam – zo invloedrijk was A Tribe Called Quest in de jaren 90. Ze creëerden met enkele gelijkgestemde generatiegenoten nieuwe perspectieven in de cultuur naast de dominante meer straatwijze stroming – ze waren losjes, scherpzinnig, filosofisch, vrolijk, cool, ontspannen, afro-centrisch, innovatief en eigenzinnig. Generaties invloedrijke artiesten na hen verklaarden dat ze door A Tribe Called Quest het gevoel kregen dat hiphop ook hun identiteit, leven en kunst omvatte.
Muzikaal bereikte A Tribe Called Quest een indrukwekkend nieuw kwaliteitsniveau en maakte de groep duidelijk hoeveel rek en ruimte er nog was voor technische en artistieke vernieuwing en innovatie in het nog relatief jonge genre. Het samplen van en samenwerken met jazzgrootheden gaf een nieuwe lading, flow en muzikale reikwijdte aan hun briljant gemixte, stevig pompende hiphopbeats – die bijvoorbeeld een legendarisch naar perfectie strevende hiphop-producer als Dr. Dre inspireerden bij het voltooien van zijn invloedrijke solodebuut The Chronic.
De groep was vooruitstrevend in het gebruik van de meest uiteenlopende, scherp gevonden samples, en combineerde een gelaagdheid in tekst en muzikale compositie met alledaagse recht-toe-recht-aan raps teksten en de stuwende kracht van een diepe bas. Activistisch en relaxt, zelfverzekerd en ontspannen; technisch hoogstaand, bestudeerd, doorwrocht. Hun albums waren tot in de puntjes verzorgd, de tracks perfect op elkaar afgestemd, het geluid glashelder. Ze waren voor talloze liefhebbers een eye-opener; een bewijs van het topniveau dat je met rapmuziek op plaat kon bereiken.
A Tribe Called Quest was een hiphop-groep die muziekliefhebbers verbond, en daarbij ook meerdere generaties over de streep trok. Niet alleen de jonge rapfan die in The Golden Era harde drums, warme samples en sterke lyrics uit de autospeakers wilde horen knallen, maar zeker ook oudere liefhebbers van de muziekstromingen waar de groep met veel respect en artistieke fijnzinnigheid door werd geïnspireerd.
De muzikale nalatenschap van A Tribe Called Quest is niet te overschatten. Van de wijze waarop ze bijdroegen aan talloze klassiekers van andere acts – van Jungle Brothers tot D’ Angelo tot Lucy Pearl tot Nas tot Mobb Deep – tot de talloze artiesten die aan hun muziek schatplichtig zijn; grote en cruciale acts als Lauryn Hill, OutKast, Nas, Kanye West, The Roots en Kendrick Lamar – en invloedrijke, door de groep (mede) gelanceerde artiesten als Busta Rhymes en hiphopmaestro en de geniale gamechanger J Dilla.
De groep zelf worstelde in latere jaren met privéstrubbelingen en kwam met het overlijden van Phife Dawg in 2016 helemaal tot stilstand. Maar de impact van A Tribe Called Quest op de hiphopgeschiedenis, is tot de dag van vandaag overal terug te horen.
50 jaar hiphop.
‘Can I kick it? Yes, you can!’
