Komend weekend vindt de 51steeditie van Pinkpop plaats, met als belangrijkste namen Pearl Jam, Metallica, Imagine Dragons, De Staat, Deftones, Eefje De Visser, Måneskin, Crowded House, Volbeat en Chic. De allereerste editie van het popfestival vond plaats op 18 mei 1970 en was eigenlijk een evenement dat uit nood geboren werd. Want hadden we een Pinkpop gehad zonder de hoge gage die de Amerikaanse hippiezangeres Melanie voor zichzelf opeiste? Een terugblik op het ontstaan van de festivalcultuur in Nederland, met een hoofdrol voor Pinkpop.
Jan Smeets was al een aantal jaren in Limburg actief als organisator van popconcerten toen begin 1970 de mogelijkheid zich aandeed Melanie naar Nederland te halen. Het was een aantrekkelijke optie, want de Amerikaanse zangeres had onlangs nog grote hits gescoord met Beautiful People en Lay Down (Candles in the Rain). Haar marktwaarde was verder gestegen sinds ze in augustus 1969 op het Woodstock festival had gestaan. Ze was zich daar ook goed van bewust, want voor haar bezoek aan ons land verlangde ze een gage van 6000 gulden – zeker voor die tijd een immens bedrag.
Om te kijken of er ergens een mouw aan te passen was, belegde Smeets een vergadering met wat andere kopstukken uit de Limburgse culturele sector. Kort voor die plaatsvond, kwam er echter een bericht uit Amerika. Het bloemenkind Melanie was niet langer beschikbaar, ook niet voor die 6000 gulden. Het geplande overleg ging desondanks door. Het werd een gezellige avond, waar ongetwijfeld onder het genot van alcoholische versnaperingen allerlei wilde ideeën over de tafel vlogen. Een van de aanwezigen opperde de mogelijkheid voor een grootschalig popfestival, een fenomeen dat in Engeland en Amerika immers duizenden jongeren op de been had gebracht. Een aantal aanwezigen had al eens een festivalletje rondom wat lokaal talent georganiseerd (Picknick) en had er wel oren naar. Via lokale connecties bleek dat het Sportpark in Geleen beschikbaar was. Als datum werd Tweede Pinksterdag gekozen, waarmee de naam voor het evenement een inkoppertje was: Pinkpop was geboren.
Pinkpop was daarmee echter niet het eerste popfestival dat in Nederland plaatsvond. Toen in 1967 de hippiegedachte in Nederland wortel schoot, probeerden creatieve geesten in de Hollandse polder de eerste festivals te organiseren. De bedoelingen waren meestal nobel, maar de uitvoering liet nogal eens te wensen over. Alles liep nog redelijk gesmeerd toen op 11 augustus 1967 in de Amsterdamse Rai het High in the Rai festijn gehouden werd, of het ‘biel-lief festival’ zoals de organisatoren het afficheerden.
In 1967 en 1968 vonden in de Jaarbeurs in Utrecht twee edities van het Campflight To The Lowland Paradise plaats, die zich echter allerminst in paradijselijke sferen voltrokken. Organisatorisch was het een enorme chaos, grote bands die aangekondigd werden, kwamen om onopgehelderde redenen niet opdagen. Zoals dat ook gebeurde op 14 en 15 juni 1968, toen in de befaamde Houtrusthallen in Den Haag het Laat Duizend Bloemen Bloeien festival plaatsvond. De kaartverkoop verliep voorspoedig, aangezien de ‘organisatie’ strooide met klinkende namen als Pink Floyd, The Small Faces, Cream, The Move, Traffic en The Moody Blues – die echter geen van allen de weg naar de Hofstad wisten te vinden. Het publiek moest genoegen nemen met een aanzienlijk bescheidener affiche met daarop hoofdzakelijk Nederlandse namen.
Het waren de pioniersjaren van de popmuziek. De industrie stond nog in de kinderschoenen. Wie een telefoon en een typemachine had, mocht zich al manager noemen. Bands werden doorgaans geboekt door jongerenwerkers met een zwak voor muziek. Van een internationaal netwerk was nauwelijks sprake. In de geest van de tijd reageerde vooral een grenzeloos optimisme. Het zou wel goed komen.
Het bleek eens te meer toen van 26 tot en met 28 juni 1970 in het Kralingsebos in Rotterdam het Holland Pop Festival gehouden werd. De ambities reikten tot in de hemel en werden ook deels verwezenlijkt. Dankzij namen als Santana, Dr. John, The Byrds, Pink Floyd, Canned Heat en Jefferson Airplane mocht het zich met recht het Europese vervolg op Woodstock noemen, al was het omdat het programma deels overlapte. Naar verluid kwamen er ook nog eens zo’n 140.000 bezoekers op af, die echter vaak het terrein wisten te bereiken zonder te betalen. In financieel opzicht was het dan ook een drama, dat het boekingsbureau Mojo al vroeg in het bestaan aan de rand van de afgrond bracht. Een vervolg op ‘Kralingen’, zoals het festival de geschiedenis in zou gaan, kwam er dan ook niet.
Vergeleken daarbij verliep de eerste editie van Pinkpop op 18 mei 1970 tamelijk rimpelloos. De hobbels in de weg waren vooral van praktische aard. De sobere geluidsinstallatie was niet berekend op een opkomst van zo’n 10.000 jongeren. Achterin het Sportpark was er van de muziek weinig meer te horen. Hoe gebrekkig de apparatuur was, bleek ook op de bühne. George Kooymans kwam onder stroom te staan, maar zette met zijn band de Golden Earring desondanks een van de beste optredens van de dag neer.
In financieel opzicht was Pinkpop echter een doorslaand succes. De organisatie was zo nuchter om een goed, maar vooral betaalbaar programma samen te stellen met een hoofdzakelijk Nederlandse line-up: o.a. de Mr. Albert Show, George Baker Selection, Livin’ Blues en dus Golden Earring. Keef Hartley’s Big Band, afkomstig uit de Britse jazz en blues-scene, was de enige internationale act. Aan gage was Jan Smeets en zijn kompanen zo’n 10.000 gulden kwijt geweest. Er waren een kleine 10.000 kaartjes verkocht die fl. 2,50 in de voorverkoop hadden gekost. Aan de ingang waren ze een gulden duurder geweest. Naast de goede recensies in de kranten en de tevredenheid van lokale notabelen over het ordelijke verloop, was er dus ook een positief saldo op de balans.
Pinkpop was eigenlijk bedoeld als een eenmalig avontuur, maar het succes smaakte al snel naar meer. De winst werd gestoken in een tweede editie van Pinkpop, die op 31 mei 1971 plaatsvond en met groepen als Fleetwood Mac, Hardin & York, Shocking Blue, Brainbox, Supersister en Focus al een ambitieuzere samenstelling kende. Ditmaal meldden zich 16.000 muziekliefhebbers aan de poorten van het Sportpark in Geleen. Het succes was, in meerdere opzichten, nog groter waarna voor de editie van 1972 gekozen werd voor een hoofdzakelijk internationaal programma met o.a. The Incredible String Band, Argent, Mungo Jerry, Ian Matthews, Strawbs en Michael Chapman. Namen die ervoor zorgden dat er dat jaar liefst 20.000 kaarten verkocht werden. Aan stoppen werd toen allang niet meer gedacht. In een paar jaar tijd was Pinkpop uitgegroeid tot een fenomeen dat niet meer weg te denken was in het Nederlandse muzieklandschap.
