Het kan bijna niet anders of iedereen van een zekere leeftijd zal wel eens met lichte weemoed terugdenken aan de jaren waarin op Hilversum 3, zoals de nationale popzender ooit heette, spannende radio werd gemaakt. Nieuwe platen en onbekend talent kregen er een kans, de deejays hadden de vrije hand en over luistercijfers leek niemand zich te bekommeren. Vandaag blikken we terug op het programma waar vrijwel heel Nederland naar luisterde: De Avondspits van Frits Spits.
De Avondspits werd met een onderbreking van twee jaar van mei 1978 tot april 1995 uitgezonden. Het was van maandag tot en met zaterdag te beluisteren, elke avond tussen 6 en 7 uur. Vast in een file, achter een bord dampende piepers of met de neus boven het huiswerk genoot een aanzienlijk deel van Nederland van de platen, de spelletjes en natuurlijk van Frits Spits zelf – de presentator, echte naam Frits Ritmeester. Met luistercijfers die schommelden tussen de twee en de drie miljoen was het een van de succesvolste en meest geliefde radioprogramma’s ooit op de Nederlandse radio.
Het succes van De Avondspits kwam trouwens niet uit de lucht vallen. Eerder in de jaren zeventig legde radiomaker Joost den Draaijer er al een basis voor met zijn programma Joost Mag Niet Eten, dat op dat tijdstip uitgezonden werd. Van 1977 tot 1978 werd het opgevolgd door NOS Maal, dat afwisselend gepresenteerd werd door opnieuw Joost den Draaijer, Felix Meurders en Frits Spits. Aan deze opzet kwam een einde omdat den Draaijer het radiowerk niet langer kon combineren met het bestieren van een platenmaatschappij en muziekuitgeverij. Zijn vertrek maakte de weg vrij voor De Avondspits, dat op 29 mei 1978 voor het eerst uitgezonden werd.
Vooral in de jaren tachtig was De Avondspits een fenomeen. Een moment op de dag waarvoor in vrijwel heel Nederland de radio werd aangezet. De enorme populariteit had alles te maken met de man die het presenteerde. Frits Spits was behept met een grote liefde voor muziek, had kennis van zaken en uit zijn aankondigingen sprak een groot taalgevoel. “Als ik eerlijk ben, ik weet het niet”, reageerde de immer bescheiden presentator in 2018, toen hij in een KRO/NCRV-podcast door Bert Kranenbarg gevraagd werd naar het geheim van het immense succes. “Ik heb het programma met mijn hart gemaakt. Ik denk dat de mensen dat hebben gehoord. Dat er niks gekunstelds aan was. Dat het eerlijk was. Het sprak jonge mensen aan qua mentaliteit. En zo konden meedoen.”
Dat laatste was inderdaad een aanzienlijk ingrediënt van het succesverhaal. De Avondspits zat vol vaste onderdelen, zoals de oneliner waarmee de show steevast geopend werd en waarmee op de actualiteit ingehaakt werd. Het publiek zelf werd ook heel direct betrokken bij het programma. Erg geliefd was het fenomeen het Steunfonds, voortgekomen uit de Steunplaat. De luisteraar mocht een nieuwe titel aan een roulerend drietal platen toevoegen, waarbij er dus ook een af moest vallen. Minstens zo populair was de Poplimerick die luisteraars in konden sturen: een kort rijmpje rond een popliedje, dat natuurlijk ook gedraaid werd.
In de wervelwind van plaatjes, spelletjes en feitjes mag de naam van Tom Blomberg niet onvermeld blijven. Hij was als regisseur vooral achter de schermen betrokken bij het programma, al viel hij ook enkele keren in voor Frits Spits. De grote muziekkennis van De Dikke Blomberg, zoals hij door Frits Spits gedoopt werd, zorgde ervoor dat alles feitelijk klopte. Zoals dat dus ook gebeurde met het meest geliefde spelletje van De Avondspits: het door Frits Spits zelf bedachte Kruip In De Huid Van. Een luisteraar mocht zich even een bekende popster, acteur, politicus, sporter of historische figuur wanen, maar moest die identiteit bewijzen met het beantwoorden van vijf pittige vragen over de persoon in kwestie. Een scherp ‘juist’ of ‘onjuist’ volgde steevast op die antwoorden – de karakteristieke stem van actrice en zangeres Nelleke Burg. Het was deze band met de luisteraars die ervoor zorgde dat het programma niet alleen van Frits Spits was. Het programma was een beetje van ons allemaal. We werden niet voor niets steevast aangesproken als ‘de vrienden van De Avondspits.’
In 1988 liet Frits Spits zich, zoals menig coryfee in die dagen, verleiden tot een avontuur met Joop van de Ende en zijn TV10. Tijdens zijn afwezigheid werd de opengevallen plaats ingenomen door Driespoor met Jeanne Kooijmans. Na het debacle van TV10 keerde Frits Spits in april 1990 weer terug bij Radio 3, zoals Hilversum 3 inmiddels was gaan heten. Oude tijden herleefden en hij bleef tot 1995 het programma presenteren. Tom Blomberg nam het daarna nog even over, maar al na een maand werd het populaire tijdslot ingenomen door Kort en Klijn van Corné Klijn. Frits Spits was daarna jarenlang presentator van de Radio 2-programma’s Tijd voor Twee en De Strepen van Spits.
Na het einde daarvan ging hij gelukkig opnieuw niet verloren voor de Nederlandse radio. Sinds 2014 is Frits Spits de presentator van De Taalstaat op NPO Radio 1 (elke zaterdag tussen 11:00 en 13:00), waarin de Nederlandse taal behandeld wordt middels onderzoeken, boeken, theater- en cabaretvoorstellingen en Nederlandstalige (pop)muziek. Een heel ander programma dan De Avondspits, maar gemaakt met dezelfde toewijding als het gaat om onze taal, de muziek en de luisteraar. In 2019 werd hij ter gelegenheid van 100 jaar radio in Nederland door een vakjury van de VARA-gids volkomen terecht uitverkoren tot belangrijkste radiomaker van de eeuw.
Iedereen van een zekere leeftijd...dat is een rekbaar begrip.