Erg serieus werd de gothic cultuur in elk geval niet genomen. Van de dreigende architectuur van de gotische kathedralen tot de desolate somberheid die door vroege zwart-wit fotografie werd vastgelegd, de zwarte gewaden en de speciale sieraden die lang geleden in een periode van rouw gedragen werd. Het kwam allemaal samen in het straatbeeld van de jaren tachtig. Gothic was daarbij ook veel meer dan gekoketteer met somberheid. Het was voor veel jongeren die opgroeiden in de door werkloosheid en atoomdreiging getekende jaren tachtig de ultieme vorm van escapisme. Een bewust afscheid van de platte consumptiemaatschappij en zijn blinde maatschappelijke ambities. Zwelgen in plaats van zwoegen.

Gothic was vooral in de eerste plaats muziek. Ook hier gingen de wortels terug tot diep in de popmuziek. In tekstueel opzicht zorgde de Canadese zanger-dichter Leonard Cohen met zijn sombere poëzie voor veel inspiratie. De zwarte decadentie werd vooral geïntroduceerd door Jim Morrison en The Doors, terwijl acts als The Velvet Underground en Iggy Pop en The Stooges ook als grondleggers worden beschouwd. De eerste bands die echt het predicaat ‘gothic’ kregen, waren het Australische The Birthday Party van Nick Cave en het uit de Britse punk scene afkomstige Siouxsie and the Banshees. Het gedoemde Joy Division rond zanger Ian Curtis mag evenmin onvermeld blijven. Bauhaus, de groep van zanger Peter Murphy, leverde met Bela Lugosi’s Dead volgens veel adepten een van de eerste klassieke goth-singles af.

Na het pionierswerk van deze groepen was het hek na de dam. Vooral de grote steden van het druilerige Engeland bleek een vruchtbare voedingsbodem voor alle muzikale doom en gloom. Flesh For Lulu, Alien Sex Fiend, Gene Loves Jezebel, The Rose Of Avalanche, All About Eve, de vroege The Cure, Cocteau Twins, The Southern Death Cult – later gewoon The Cult, Sex Gang Children, The Sisters Of Mercy en The Mission. Vooral deze laatste twee groepen ontpopten zich, overigens tegen wil en dank, tot de boegbeelden van de zich snel uitdijende gothic scene. Het was een levensgevoel dat oversloeg naar andere landen. In Duitsland gaven veel bands er met de zogenaamde cold wave een eigen kille en vaak industriële draai aan. In Amerika maakte Christian Death de podia onveilig. Nederland leverde vooral met Clan Of Xymox een bijdrage aan het gothic-fenomeen.

Met het verstrijken van de jaren tachtig verdwenen de goths grotendeels uit het straatbeeld. Het verschijnsel stierf daarmee allerminst een stille dood. Begin jaren negentig diende zich een hele generatie jonge, Britse bands aan die elementen uit de gothic rock combineerden met extreme metal: Paradise Lost, Anathema en My Dying Bride. Goth metal bands, zoals ze al snel omschreven werden, die dertig jaar na dato nog altijd namen van betekenis zijn. De weerklank die hun muziek kreeg, inspireerde talloze bands. Amerika kreeg te stellen met Type O Negative, aangevoerd door de boomlange zanger-bassist Peter Steele. In het land roerden Ministry, Nine Inch Nails en Marilyn Manson zich ook al, allemaal acts die zich lieten inspireren door diepzwarte decadentie van de gothic rock. Zweden kwam voor de dag met Katatonia, Deathstars en Tiamat, Noorwegen met Theatre Of Tragedy, Tristania en Trail of Tears, Finland met Poisonblack en HIM, Italië met Lacuna Coil en Portugal met Moonspell. De lijst werd eindeloos. Letterlijk.  

Nederland speelde in deze ontwikkeling zelfs een heel belangrijke rol, vooral dankzij een piepjonge band uit het Brabantse Oss. The Gathering brak overigens pas echt door nadat zangeres Anneke van Giersbergen ingelijfd was. Het succes van het eerste gezamenlijke album Mandylion maakte duidelijk dat er dus wel degelijk plaats was voor vrouwen in de tot voor kort door mannen gedomineerde heavy wereld. Verschillende ‘female fronted bands’ traden in hun voetsporen, zoals opnieuw in Nederland bands als Within Temptation, After Forever en Epica, in Finland Nightwish en in Amerika Evanescence. Gothic gaf indirect dus ook de aanzet tot een hoognodige emancipatie van vrouwen binnen de metal.

Veel van de genoemde bands bestaan nog altijd en zijn – als de omstandigheden dat toelaten – elke zomer wereldwijd te bewonderen op de rock en metal festivals. Nog altijd duiken er nieuwe groepen op die zich vol overgave onderdompelen in gotische melancholie en de zwartgalligheid. Zoals het Zweedse Ghost, een van de meest succesvolle rock bands van de afgelopen jaren. De klagelijke klanken, de trage tempo’s, de occulte teksten en het grimmige uiterlijk van zanger Papa Emeritus – of hoe hij zich anno 2022 ook noemt – het is allemaal geworteld in een stijl waar decennia geleden vooral schamper om gelachen werd. Wie zonder vooroordeel omkijkt, kan tot geen andere conclusie komen dan dat er in deze duistere uithoek van de pop heel veel goede muziek gemaakt werd. De achtergronden van de gothic verdienen het om uitgeplozen te worden. Het is visueel, muzikaal en historisch zelfs een van de meest intrigerende stijlen die de popmuziek heeft voortgebracht, waarvan de echo dus nog altijd doorklinkt in het geluid van vele hedendaagse bands.