Sinds de dood van George Floyd staan de grote Amerikaanse steden in brand. De taferelen van protest en geweld doen denken aan die van de late jaren zestig of de vroege jaren negentig, toen geweld tegen zwarte burgers ook al heftige reacties opriepen. De geest van die turbulente tijden werd door de jaren heen verwoord door onder anderen Sam Cooke, Marvin Gaye, Stevie Wonder, Public Enemy en Rage Against The Machine. Een overzicht van vijftien indringende songs, voortgekomen uit het zwarte protest.
Sam Cooke schreef het nummer nadat hij in 1963 Shreveport, Louisiana vanwege zijn huidskleur geweigerd was bij de lokale Holiday Inn. A Change Is Gonna Come werd begin 1964 uitgebracht en groeide in de jaren daarna uit tot het lijflied van de zwarte burgerrechtenorganisaties.
De beelden van George Floyd roepen wrange herinneringen op aan Rodney King, de zwarte Amerikaan die in 1991 in Los Angeles bijna doodgeknuppeld werd door politieagenten. Ook toen leidde het tot felle protesten, die een jaar later uitmondden in rellen en plunderingen die een deel van Los Angeles in as legde. De soundtrack bij die aangrijpende beelden werd geleverd door de jonge Amerikaanse band Rage Against The Machine. Killing In The Name, een felle aanklacht tegen buitensporig politiegeweld, stond op hun debuut uit 1992.
In 1968 waren Amerikaanse steden als Washington, Chicago en Baltimore het toneel van hevige rassenrellen, waarbij de moord op burgerrechtenstrijder Martin Luther King de vonk in het kruitvat was. Als weinig andere groepen wisten Sly and the Famliy Stone die grimmige sfeer te verwoorden. Zoals in 1969 met het van het album Stand! afkomstige Don’t Call My N....., Whitey.
De Burgeroorlog, de beschamende manier waarop zwarten in de witte cultuur geportretteerd werden, de vele dodelijke schietpartijen en de rol van smartphones die tegenwoordig zoveel misstanden genadeloos registreren: This Is Amerika uit 2018 heeft, vooral in combinatie met de videoclip vol symboliek, veel van een geschiedenisles van zwart Amerika in een notendop.
De Amerikaanse hip-hop formatie schreef Fight The Power op verzoek van filmregisseur Spike Lee, die een explosief muzikaal thema wilde voor zijn film Do The Right Thing. Het leeuwendeel werd geschreven door Chuck D, die zich daarbij liet inspireren door het gelijknamige nummer van The Isley Brothers uit 1975. Het resultaat was een iconische hip-hop track: een felle aanklacht tegen de misbruik van macht.
Strikt genomen is Billie Holiday natuurlijk een jazz-zangeres, maar dit lijstje zou niet volledig zijn zonder Strange Fruit. Een nummer dat zo betekenisvol is dat het genres ontstijgt. Ze nam het in 1939 op als scherp protest tegen de lynchpartijen die vooral in zuidelijke Amerikaanse staten plaatsvonden. Niet zelden werden de zwarte slachtoffers opgeknoopt aan een boom, een gruwelijk beeld dat gevangen is in de titel.
De rookwolken hingen nog laag boven Los Angeles toen Lawrence Krisna Parker, beter bekend als KRS-One de tekst voor Sound of The Police schreef. Hij verwerkte daarin de verse impressies van de onlusten in Amerika, maar ook de discriminatie die hij zelf ondervonden had tijdens zijn jeugd in Brooklyn.
De voormalige Fugees-zangeres Lauryn Hill schreef Black Rage al in 2012, waarbij ze de melodie leende van My Favorite Things uit The Sound Of Music. Ze zong het ook al een paar jaar tijdens haar optredens. Nadat in 2014 de 18-jarige Michael Brown door een politieagent was doodgeschoten en er heftige rellen uitbraken in Ferguson, Missouri, besloot Lauryn Hill de ruwe versie van Black Rage alsnog als protest officieel uit te brengen.
De culturele revolutie van de jaren zestig gaf ook de burgerrechtenbeweging in Amerika nieuwe energie. Er stond een hele generatie zwarte Amerikanen die wilde afrekenen met de structurele discriminatie en juist trots wilde zijn op de eigen cultuur. Soulzanger James Brown voelde dat perfect aan, zoals bleek uit dit nummer dat hij in 1968 opnam. De koortjes worden gezongen door een groep kinderen uit Watts en Compton, wijken in Los Angeles die destijds ernstig getroffen werden door armoede, criminaliteit en rellen.
In het nummer vertolkte Tupac Shakur ervaringen die heel herkenbaar waren voor veel zwarte Amerikanen uit de arme wijken van de grote steden: van extreem politiegeweld, voortwoekerende drugsoorlogen tot uitzichtloze armoede. Changes werd al in 1992 opgenomen, het jaar waarin Los Angeles in brand stond, maar verscheen pas in 1998 als remix. Het leverde alsnog een wereldhit op, die in Nederland de eerste plaats van de Top 40 haalde.
De eerste aanzet tot het nummer werd gegeven toen Four Tops-zanger Renaldo Benson in mei 1969 zag hoe in Berkeley door de politie een vredesdemonstratie uit elkaar geslagen werd. Songschrijver Al Cleveland verwerkte die impressies in een nummer, maar de Four Tops brandden hun vingers er liever niet aan. Cleveland speelde het nummer vervolgens door naar Marvin Gaye die een deels nieuwe melodie en tekst bedacht. Hij verwerkte daarbij zijn eigen ervaringen met racisme en de verhalen waarmee zijn broer Frankie teruggekomen was uit Vietnam. What’s Going On werd het titelnummer van het album dat in 1971 verscheen. Nog altijd staat het te boek als een van de absolute meesterwerken die de soul voortbracht.
In de tekst moet een politieafdeling zich voor de rechter verantwoorden voor het gewelddadige en racistische optreden. De N.W.A.-leden Ice Cube, MC Ren en Eazy E draven op als de openbare aanklagers, Dr. Dre is de rechter van dienst. De van het album Straight Outta Compton afkomstige track werd een van de meest omstreden hip-hop nummers van 1988. En grote hit werd het echter niet, omdat veel radiostations het in de ban deden. Wel werd de titel in de jaren daarna een strijdkreet tijdens talloze protestdemonstraties. Deze week werd bekend dat het nummer inmiddels hoog in de Spotify Viral Charts staat.
De soulzanger groeide zelf op in een arm deel van Chicago en wist dus waarover hij zong. Amerika zou het land van de onbegrensde mogelijkheden moeten zijn, maar in dit nummer uit 1970 beschrijft hij hoe het zwarte deel van de bevolking doorgaans veel meer moeilijkheden moet overwinnen om iets te bereiken.
Het origineel is van Nina Simone, die het schreef met Weldon Irvine als eerbetoon aan Lorraine Hansberry, een schrijfster die veel gepubliceerd had over rassenongelijkheid in Amerika. De bevlogen versie van soulzangeres Aretha Franklin uit 1972 wordt alom gezien als de definitieve. Het werd het lijflied van jong, zwart Amerika in de vroege jaren zeventig.
Gil Scott-Heron was een zanger en dichter die zich bewoog op het grensgebied van de soul en de jazz. Vanwege zijn teksten en zijn stijl zou hij van grote invloed blijken te zijn op de latere hip-hop. Zijn veruit bekendste nummer is The Revolution Will Not Be Televised uit 1971, dat hij schreef toen hij vaststelde hoe de onrust in Amerikaanse steden vrijwel volledig genegeerd word door de grote Amerikaanse televisiestations.